Hoe help je een hoogsensitief kind op school?

Nu de scholen weer langzaamaan gaan beginnen, kunnen hoogsensitieve kinderen wat onrustig worden. Waar en naast wie zit ik straks? Wie is mijn nieuwe juf of meester? Vind ik die wel leuk? Wat gaan we leren? Wat gaan we allemaal doen? Maar ook in de loop van het jaar zijn er activiteiten die hoogsensitieve kinderen vaak spannend vinden om te ondernemen. Maar hoe help je een hoogsensitief kind op school als ouder of leerkracht?

Niet iedereen staat er nog voor open

In 1997 kwam er via Elaine Aron voor het eerst echt pas wat naar buiten over hoogsensitiviteit. Daarvoor werd uiteraard wel uitgesproken dat kinderen of volwassenen wel erg gevoelig zijn. Alleen had de karaktereigenschap nog geen naam. Doordat het nog echt wel in de kinderschoenen staat, zijn er toch nog een hoop mensen die er niet voor open staan.

Dit gaat dan ook echt om iedereen, zowel professionals als niet professionals. Dit heb ik wel gemerkt uit de gesprekken die ik met andere ouders heb over hoogsensitieve kinderen. Ook vanuit de reacties die ik kreeg op social media posts. Mensen die in de psychologie studeren en werken die dan onder zo een post schrijven dat hoogsensitiviteit niet bestaat.

Soms is het ook onwetendheid. Kent de leerkracht de term wel, maar weten ze niet goed wat ze ermee moeten/kunnen.

Daardoor kan je dus echt weleens tegen een muur aanlopen. Best wel jammer eigenlijk, want we willen toch allemaal het beste uit onszelf en uit onze kinderen kunnen halen.

Wacht niet tot het 10 minutengesprek

Twee jaar geleden merkte we aan onze dochter dat ze het niet naar haar zin had op school. Althans ik moest haar naar school slepen, maar eenmaal daar dachten we dat het goed ging. Dat bleek alleen niet helemaal te kloppen, kwamen we tijdens het 10 minuten gesprek achter. Wat kon ik mezelf wel voor mijn kop slaan. Nu begreep ik waarom ze steeds zo moeilijk deed met naar school gaan. Dit was voor mij een leermoment om sneller aan de bel te trekken als ik ander gedrag zie bij mijn kind. Trek echt aan de bel als je je kind ziet veranderen, maar ook voor leerkrachten, wacht niet tot het 10 minutengesprek.

Vorm samen een team

Als dan duidelijk is waar het vandaan komt is het belangrijk om met elkaar een team te vormen. Zowel jullie als ouders, maar ook de leerkracht van jouw kind wil er het beste uit halen voor jullie kind. Daarom is het belangrijk om naast elkaar te gaan staan en niet tegenover elkaar. Probeer samen tot mogelijke oplossingen te komen om jouw kind te helpen. Ouder hebben vaak bruikbare inzichten en manieren ontwikkeld om met hun kinderen te werken. Kom je er met de leerkracht niet uit, dan is er hier in de regio de mogelijkheid om advies te vragen aan iemand van het sociaal kernteam (wijkteam of welke benaming jouw regio er aan verbind). Zij kunnen je voorzien van advies om bijvoorbeeldeen extern iemand in te schakelen (kindertherapeut of een HSP-coach).

Merk je weerstand bij de term hoogsensitief (kan ook onwetendheid zijn), bespreek dan waar jouw kind behoefte aan heeft.

Lees ook: Boekentip: Dani’s Superduper-werkboek over hooggevoeligheid

Tips voor in het klaslokaal

Één op de vijf mensen is hoogsensitief. Statistisch gezien zitten er in iedere klas van 25 leerlingen 5 kinderen die hoogsensitief zijn. Met deze tips kan jij, als leerkracht/docent, hoogsensitieve kinderen helpen.

1. Het klaslokaal hoeft niet kaal en ‘kleurloos’ te zijn, in tegendeel ze mogen zeker aanwezig zijn. Plaats knutselwerkjes, de klok, het digibord, het alfabet, cijfers en bijvoorbeeld de dagritmekaarten geordend en rustig.
2. Beschilder of beplak niet alle ramen, maar kies ervoor om een raam daarvoor te gebruiken. Of gebruik alleen de onderkant van het raam.
3. Houd de focus op het digibord door niet er van alles omheen te hangen.
4. Kies op een muur een vlak uit dat je gebruikt om werkjes op te hangen. Zo zijn de werkjes een schilderij. De rest eromheen houdt je rustig.
5. Versiering ‘in de lucht’? Kies hiervoor één hoek uit zodat de bewegingen niet voor overprikkeling kunnen zorgen.
6. Als het mogelijk is, maak een plekje in of buiten de klas waar een kind zich even kan terugtrekken. Een soort chill plekje.
7. Hoogsensitieve kinderen vinden het soms lastig om hardop te praten in de klas. Een hulpvraag stellen is dan vaak ook een drempel. Geef ze iets wat voor jullie samen een teken is dat hij/zij rust nodig heeft wat ze op tafel kunnen zetten. Zo kunnen ze toch de hulpvraag stellen zonder dat ze dat aan de hele klas moeten vertellen. Ook een vragenschriftje waarin ze hun vragen kunnen opschrijven. Dan hoeven ze die niet de hele tijd te onthouden als jij als leerkracht niet gelijk die aandacht kan geven. Of plaats een kletspraat brievenbus in de klas, waar ze een briefje in kunnen doen als ze het lastig vinden om ergens over te praten, maar wel jouw hulp nodig hebben.
8. Wisselingen van plek geven vaak onrust en stress bij hoogsensitieve kinderen. Geef ze een vaste plek in de klas naast iemand waar ze vertrouwd mee zijn.
9. Zorg voor een koptelefoon in de klas waar ze gebruik van mogen maken. Vinden ze die drempel te groot, wellicht kunnen ze er een van thuis meenemen, zodat het ‘eigen’ is.
10. Volwassenen doen het ook vaak als ze zitten te luisteren naar een spreker of tijdens een klantgesprek aan de telefoon, droedels maken. Het helpt echt om beter te concentreren, ook bij hoogsensitieve kinderen.
11. De dagplanning zichtbaar maken en je daar in grote lijnen aan houden. Verandert er iets, zet het erbij of haal het eraf. Kondig veranderingen op tijd aan en ga ze zeker niet uit de weg. Zo leren kinderen op een veilige manier om te gaan met veranderingen.
12. Geef de kinderen de kans om in de klas ook te leren over hoogsensitiviteit. Zorg dat je in je klas een aantal boeken hebt over hoogsensitiviteit die je bijvoorbeeld bij de kleuters voor kan lezen en de oudere kinderen zelf kan laten lezen.

Hoe help ik een hoogsensitief kind als leerkracht?

Zoveel kinderen zo veel wensen, maar onderstaande tips zijn uitvoerbaar op de hele klas. Ook zijn ze, wellicht, vanzelfsprekend.

1. Bevestig en benader vanuit de positieve houding dat het kind is zoals het is en dat het mag zijn wie hij of zij is.
2. Is het kind boos, verdrietig of misschien wel bang voor iets? Bevestig dat je de emotie ziet, maar vul niet de reden in. Stel open vragen, waarin je ze uitnodigt om het zelf te delen wat er ‘dwars zit’. Probeer hierbij de waarom-vraag te vervangen door bijvoorbeeld door een hoe-vraag.
3. Kinderen varen wel op structuur. Dit geeft ze houvast en veiligheid.
4. Neemt een kind iets van thuis mee? Geef daar aandacht aan. Al is het maar in een kort één op één momentje. Ze voelen zich dan gezien en dat geeft weer een veilig gevoel.
5. Toetsen moeten afgenomen worden, maar presteren onder druk van tijd zorgt voor stress. Daardoor heeft een hoogsensitief kind vaak bij toetsen onder tijdsdruk een lagere scoren, dan wanneer er geen tijdsdruk is. Kijk eens naar het resultaat in plaats van naar de tijd.
6. Hoogsensitieve kinderen zijn veelal visueel ingesteld. Gebruik dus naast woorden ook beelden.
7. Houdt een hoogsensitief kind in de gaten. Zie je afwijkende signalen dan kan het zijn dat ze zich niet veilig voelen.
8. Maak van uitjes geen verrassing, bereid ze voor op waar jullie naartoe gaan. Dit kan met foto’s en/of filmpjes.
9. Begroet een kind, dan voelen ze zich gezien. Vaak zie je dan al de stemming.

Lees ook: Hoe slaapklets of smoeltjesschrift jouw kind kan helpen

Helpen bij ‘keuzestress’

Veel hoogsensitieve kinderen vinden het lastig om te kiezen. Thuis merk je dat bijvoorbeeld bij de keuze wat ze op hun brood willen. Op school merk je dat bijvoorbeeld dat ze moeilijk kunnen kiezen welke activiteit. Houd de keuze klein. Voor thuis kan je ze laten kiezen uit twee opties voor op het brood. Bijvoorbeeld: “wil je kaas of worst?” Op school kan dit door kinderen niet te laten kiezen uit twaalf activiteiten, maar uit drie.

Er is een activiteit op of met school

Ga je met school op schoolreisje of een cultureel uitje doen. Maak daar dan geen geheim van, maar ga een paar dagen van te voren met elkaar kijken wat jullie gaan doen. Kijk of je wat filmpjes kan vinden of wat foto’s op internet van de activiteit/uitje.

Vieren jullie bijvoorbeeld carnaval op school, vraag je dan met elkaar af of er kinderen zijn die dit helemaal niks vinden. Moeten zij dan verplicht aan deze activiteit meedoen? Of is het mogelijk dat ze met een klein groepje (onder begeleiding van wellicht een ouder als het met het team niet op te vangen is) een spelletje kunnen spelen? Is het een ouder kind, bespreek dan de dag met hem/haar. Waar ziet het kind tegen op. Waar kan het wel/niet aan deelnemen en wellicht zijn er in de klas nog meer kinderen die het ook niet leuk vinden.

Heeft jouw kind een ontwikkelingsvoorsprong of is getest op hoogbegaafdheid, dan zijn deze artikelen wellicht interessant.

Uit school naar huis of BSO

Veel ouders zullen dit wel herkennen. Een hoogsensitief kind uit school of ophalen na een middagje BSO is vaak onderweg naar huis explosief. Het lontje is kort, veel gegil (misschien wel zachtjes uitgedrukt, noem het maar krijsen) in de auto. Een dag school of daarna zelfs naar de BSO levert heel veel prikkels op. Het (schel) gillen is echt een uiting van overprikkeling.

Op de dagen dat ik de kinderen zelf uit school haal, zorg ik altijd dat er iets te eten in mijn jaszak zit. Dit is vaak iets van een kaakje. Misschien vindt je dit wel wat gek, maar kijk eens om je heen bij het ophalen van je kind. Let dan vooral op de opa’s en oma’s die hun oppasdag hebben. Zij hebben meestal wat lekkers bij zich voor hun kleinkind.

Op de dagen dat ze naar de BSO gaan heb ik ook wat te eten bij me. En ja daarna gaan we ook gelijk eten. Toch geef ik ze ook dan een kaakje. Doe ik dan niet, dan heb ik gillende kinderen in de auto. Ben ik lopend, dan heb ik mopperkontjes onderweg naar huis als ik dat niet doe. Met dat kaakje onderweg naar huis heb ik kinderen die voluit kletsen wat ze gedaan hebben. Het is echt een verschil van dag en nacht.

Op een drukke dag waarbij ook de sportactiviteiten plaatsvinden zorg ik voor een monkey platter. Op die manier hebben we alvast het emmertje geleegd qua prikkels na school en gaan ze met een goede basis naar hun training. Zeker als je zorgt dat er groente en fruit op ligt. Op een BSO dag zorg ik dat ik iets makkelijks eet. Dat ik alleen nog even snel hoef op te warmen. Dan kunnen ze uit de BSO gelijk aan het avondeten.

Hoe laat ik mijn hoogsensitieve kind op school ontprikkelen?

Het lijkt lastig om als ouder je kind te laten ontprikkelen op school. Toch kan je ‘ongemerkt’ helpen je kind te laten ontprikkelen. Het drinken uit een rietje helpt al ontprikkelen. Je kunt bijvoorbeeld een rietjesbeker met water meegeven naar school. Geef snackgroente (bijvoorbeeld komkommer, paprika of wortel) of een appel mee naar school. Door het kauwen ordenen de hersenen de prikkels en kan je zo het emmertje legen. Dit is wat je in ieder geval vanuit huis kan regelen.

Lees ook: Poster voor het laten groeien van het zelfvertrouwen

Hoe help ik mijn hoogsensitief kind vanuit huis met school?

Vanuit school kan er veel betekend worden voor een hoogsensitief kind. Maar dan ben je er nog niet. Het gaat juist om de samenwerking vanuit thuis en school. Daarom is het belangrijk om vanuit huis ook mee te bewegen in de hoogsensitieve wereld van je kind.

1. Neemt je kind iets van school mee? Geef daar aandacht aan. Zo ontstaat er echt een verbinding tussen thuis en school.
2. Laat je kind thuis even afreageren van een dag school. Bombardeer je kind niet gelijk met vragen hoe het op school was. Ze komen het vanzelf vaak wel vertellen. Laat ze even op een trampoline springen als jullie die hebben of gewoon even zelf laten bepalen wat het wil doen. Jongens hebben vaak beweging nodig, meisje een creatieve activiteit.
3. Is het een drukke week op school door activiteiten, houd daar dan rekening mee in je eigen agenda. Prop dan niet jullie weekend vol, maar geef je kind de ruimte om de prikkels kwijt te kunnen.
4. Zijn ze boos of reageren ze boos door overprikkeling, laat die boosheid er zijn en laat ze die bijvoorbeeld weg slaan op een kussen of laat ze krassen op een blaadje.
5. Kondig ook thuis uitjes aan en bekijk filmpjes en/of foto’s.
6. Werk ook thuis met structuur, wellicht kan een planbord of dagritmekaarten jullie helpen.
7. Neem ‘s avonds de dag door en maak gebruik van vaste rituelen. Sluit de dag positief af.

Help de vakantie komt eraan!

Op het moment van schrijven is de zomervakantie bijna afgelopen, maar komen er weer veel nieuwe vakantieperiodes aan. Hoe kan je met elkaar in goede banen leiden?

• Biedt structuur in deze laatste weken voor de vakantie. Eet gewoon op de vaste momenten, zodat dit niet veranderd. Voor de ouders, stop in deze periode een briefje in het broodblik.
• Voorbereiden op wat komen gaat in de laatste periode voor de vakantie. Meestal is vanaf de meivakantie een onrustige periode. Schakel desnoods even kort met de leerkracht of de planning die aan het begin van het jaar nog klopt, zodat je het zeker weet. Maak een aftelkalender en maak visueel op welke dagen er dingen anders zijn.
• Als het voor het kind helpt, wellicht kan de betreffende ouder helpen met de activiteit.
• Maak dingen bespreekbaar met elkaar (ouder/leerkracht). Jij als ouder weet waar je kind tegenop ziet en zoek samen naar een oplossing.
• Rondom de schoolvakanties zijn er ook vaak veel activiteiten buiten school om. Bedenk goed wat je wel en niet gaat doen. Je zal dan soms iets moeten laten vallen. Vanaf een jaar of 7 kan je je kind mee laten beslissen en leg ook uit wat de consequenties zijn. Tot 7 jaar beslis jij als ouder. Hoe lastig ook, laat je niet beïnvloeden door anderen. Jij weet immers het beste wat voor jouw kind het beste is.
• Neem even bewust afscheid van elkaar.

Het nieuwe schooljaar, hoe bereid ik dat voor?

En dan breekt na de zomervakantie het nieuwe schooljaar aan. Hoe kan je dit zo soepel mogelijk laten verlopen?

• Vervroeg de bedtijden als je kind tijdens de vakantie mocht opblijven. Begin hier in de week voorafgaand het nieuwe schooljaar weer aan. Probeer ook zoveel mogelijk het schoolritme weer aan te houden in huis, dus eet ook weer op het normale tijdstip.
• De zomervakantie is weer een moment waarop je kind weer een enorm sprong heeft gemaakt. Gebruik dit moment dan ook om de huisregels weer up to date te maken. Wat past bij de leeftijd van de kinderen. Maak deze afspraken ook visueel. Maar vooral maak de afspraken samen, zodat ze van het gezin zijn en niet van de ouders voor de kinderen. Maak ze ook positief in plaats van wat ze niet mogen.
• Bouw rust in en neem de tijd voor je kind in de eerste schoolweek. Hebben jullie al een lijstje gemaakt met dingen die jouw kind leuk vind om te doen in en om het huis? Nog niet, maak deze dan met elkaar. Dan kan je na school iets uitkiezen van het lijstje. Het nadenken in zo’n eerste week is gewoon lastig.
• Houd er rekening mee dat je kind de eerste week van school ziek kan zijn. De hoeveelheid prikkels waar ze weer aan moeten wennen in de eerste week kunnen lichamelijke klachten geven.
• Indien het werkt voor jouw kind, maak een aftelkalender.
• Ga even bij school kijken in de laatste week. Misschien zie je de leerkracht wel even of kan je een snelle blik in het lokaal werpen.

Blijf met elkaar in gesprek

Maak de drempel naar de leerkracht niet te hoog en blijf in contact met elkaar. Maak eventueel afspraken hoe jullie elkaar op de hoogte houden. Een keer in de week een mailtje of een kort berichtje over hoe het is gegaan of even een keer in de zoveel weken een kort gesprekje. Vertel bijvoorbeeld de leerkracht hoe hij/zij kan zien dat je kind overprikkeld raakt. Zo hoef hij/zij alleen maar te signaleren. Maak het elkaar makkelijk.

Alle tips die hier genoemd zijn, zijn algemene tips. Kijk per kind wat het nodig heeft. Ook hoogsensitieve kinderen zijn allemaal anders. Kijk ook wat er in de mogelijkheden ligt binnen de school, soms kunnen de dingen gewoonweg niet.