Waar voor mij de tijd nog steeds lijkt stil te staan, vliegt ie ondertussen gewoon keihard door. In deze persoonlijke blog neem ik jullie mee in hoe het nu met me gaat, 3 maanden na het overlijden van mijn moeder. Hoe mijn rouwverwerking gaat. Waar ik tegenaan loop, maar ook wat mij geholpen heeft.
Rouwen doet iedereen anders
Voor rouw bestaat geen vaste manier. Dat doet iedereen anders. Dat zie ik ook binnen mijn gezin en het gezin waarin ik opgroeide. Wat ik wel weet is dat er verschillende fases zijn van het rouwproces. De een doorloopt ze allemaal, de andere niet, of juist in een andere volgorde.
De verschillende fases van het rouwproces volgens Kübler-Ross
- Ontkenning: De fase waarin je niet onder ogen wil zien wat er is gebeurd. Een natuurlijke vorm van zelfbescherming. Je laat namelijk niet meer binnen dan dat je aankan. Bepaalde informatie laat je dan simpelweg niet binnen. Op een later moment en op een eigen tempo laat je die bepaalde emoties wel toe.
- Protest/boosheid: Als eenmaal is doorgedrongen wat er is gebeurd ontstaat vaak een bepaalde boosheid. Boosheid over de situatie. Waarom dit jou overkomt. Maar dat kan ook op de hulpverleners of degene die is overleden zijn. De omgeving kan in deze fase veel onbegrip tonen, omdat zij die boosheid onredelijk vinden.
- Onderhandelen en vechten: Als je doorhebt dat boosheid of protest geen hulp bieden bij de verwerking van het overlijden, dan ga je vaak doelen stellen voor jezelf of een belofte maken om iets te doen. Denk aan stoppen met een slechte gewoonte of aan een marathon lopen. De motivatie zit hem in de hoop van herstellen.
- Verdriet en depressie: In het rouwproces loopt de persoon die rouwt ook tegen het punt aan dat ontkennen, boosheid en het ‘vechten’ niet helpen bij het rouwen. Dat voelt dat vaak als een teleurstelling/falen. Het kan zelfs zijn dat iemand in een depressie hierdoor raakt. Een periode waarin gevoelens als verdriet, spijt, angst, onzekerheid en schuld de overhand krijgen. Een rouwende kan in deze periode moeilijk te bereiken zijn. Ze sluiten zich vaak af voor contact.
- Aanvaarding: Na een lange tijd komt een moment van berusting. Het geven van een plekje. Het langzaamaan weer door kunnen gaan met je eigen leven zonder de overledene. Het gaat hier niet om vergeten.
Het overlijden
Het overlijden van mijn moeder zat er aan te komen, maar toch is het voor ons onverwachts heel snel gegaan. Op 15 augustus 2021 hadden we nog een fotoshoot met mijn familie omdat mijn moeder heel graag foto’s van het hele gezin wilde. Ze waren namelijk in september 40 jaar getrouwd. Een moment dat ze groots wilde vieren, maar naarmate de datum vorderde wilde ze het steeds kleiner vieren, omdat ze merkte dat haar gezondheid achteruit ging. Aan de fotograaf vroeg ik vooraf al of ze ook portret foto’s wilde maken van mijn moeder. Iets in me zei me dat ze het eind van het jaar niet meer ging halen.
Ik zag mijn moeder namelijk iedere week achteruit gaan, maar had soms het idee dat ik de enige was die dat zag. Mocht ik niet negatief zijn. Ik hielp mijn ouders sinds eind mei in de huishouding omdat ze door gezondheidsredenen dat niet meer zelf konden. Maar met 1,5 uur in de week kon ik geen bergen verzetten.
Na het bericht van uitbehandelen en het overlijden zit 13 dagen. Althans niet voor ons, wij hoorde dat pas 2 dagen later. Mijn moeder moest deze klap eerst zelf verwerken, maar werd door de arts ingehaald het te vertellen. De dag dat ze dat nieuws te horen heeft gekregen vielen me wel wat ongewone dingen op, maar kon het niet helemaal plaatsen. Ik vroeg haar nog wel of ze het redde allemaal. Ze gaf toen aan dat het zwaar werd.
De dagen erna gingen hard en ik zag haar steeds harder achteruit gaan. Dat we een week voor haar overlijden nog bij elkaar hadden gezeten om dingen door te spreken voor als het moment daar zou zijn. Was voor mij ook een moment om tegen de kinderen te zeggen dat we even bij oma langs zouden gaan. Zo blij dat de kindjes oma nog redelijk bij hebben kunnen zien en spreken. Dat ze haar gele kleur eng vonden was niet heel gek.
Wat heb ik veel de opmerking gehad dat ze het gek vonden dat ik nog een nachtje weg ben geweest vlak voor haar overlijden. Maar ik kan je vertellen, het was stabiel en ik had dit nachtje weg heel hard nodig. Hoe fijn is het om onder mensen te zijn die de situatie kennen, maar je ook gewoon even Inge laten zijn. Deze mensen ben ik dankbaar dat ik even keihard mocht huilen, knuffelen, maar ook gewoon intens mocht genieten. Informatie mocht opzuigen, want ik was bij het Bloggers by Nature event.
Nadat ik thuis kwam belde ik nog even met het ouderlijk huis en alles was rustig. Dat die nacht onrustig werd heb ik tot de ochtend geen weet van gehad. Ik werd ‘s ochtends vroeg door mijn broer, die nog in het ouderlijk huis woont, gebeld. Die belt nooit rond 6:45 uur in de ochtend. Het eerste wat ik dacht toen zijn naam in mijn scherm verscheen, dat ze er tussenuit was geknepen.
Ze ging hard achteruit en de huisartsenpost was gebeld. Of ik ook wilde komen. Ik ben naar boven gerend, manlief uit bed getrommeld, kleding aangetrokken en naar het ouderlijk huis gereden. Twee van de drie kinderen waren beneden en zagen hun moeder in een emotie weg gaan. De dienstdoende huisarts op de huisartsenpost was mijn eigen huisarts. De huisarts die ik in vertrouwen had genomen om mijn emmertje te legen.
De hele ochtend ben ik in het ouderlijk huis geweest, familie geïnformeerd wat er die ochtend gebeurt is. Heb ik de hele ochtend voor mijn moeder gezorgd, de huisartsenpost meerdere malen gebeld. Uiteindelijk ben ik begin van de middag naar huis gegaan. Ik moest even opladen, want het waren prikkels, heel veel prikkels. Maar ook gewoon even mijn gezin zien. We gingen nog even weg en manlief vroeg me wel niet steeds op mijn telefoon te zitten. Even echt ontspannen.
Dat ik twee uur na mijn vertrek weer werd gebeld had ik nooit verwacht. Terwijl ze mij niet konden bereiken zijn ze op plan b overgestapt en konden ze me alsnog te pakken krijgen. Daarna als een speer naar het ouderlijk huis, maar dat ging niet. Op zo’n zomerse dag was het druk met fietsers. Eenmaal daar was ik ‘net te laat’. Mijn moeder was net overleden.
In de regelmodus
Terwijl je net dat nieuws krijg en de schouwarts het overlijden officieel bevestigd moet je gelijk in de regelmodus. Dat we nog geen week ervoor alles hadden doorgesproken maakte het wel makkelijker. We wisten wat haar wensen zijn. Ik heb haar gewassen en aangekleed. Hebben we haar naar de kerk gebracht. Dat wassen vond ik vooraf een heel raar idee. Daarom heb ik dat pas besloten op het moment zelf. En heel eerlijk, geen moment spijt van gehad. Het laatste wat ik nog voor haar heb kunnen doen. Er komt veel kijken bij een uitvaart en er moet veel geregeld worden. Je wordt echt geleefd.
De tijd nemen
Tijdens het regelen nam ik ook echt de tijd om even op adem te komen en niet door te denderen. Ik was begonnen met het schrijven van het in memoriam. Dat ik die vervolgens niet had opgeslagen en kwijt was, moest ik weer helemaal opnieuw beginnen. Dat moest nog wel even extra geregeld worden. Maar ik nam dus ook thuis echt momenten om op bed te gaan liggen en te huilen. Maar ook om te lachen.
Vanuit mijn werk kreeg ik ook de tijd om te verwerken wat me is overkomen en te rouwen. Rouwen kost heel veel energie, ook lichamelijk. Ik was de eerste periode na een paar uur werken helemaal gesloopt. Toch vond ik het fijn om wat afleiding te hebben. Ik heb rustig aan mogen en kunnen opbouwen.
Ook hebben we in de herfstvakantie even de tijd voor ons gezin genomen. Het is een intense tijd waar verdriet een hoofdrol speelt. Daarom was het in de herfstvakantie tijd om even er op uit te gaan. Zijn we een midweek weg geweest om weer even tijd te hebben voor elkaar.
Beginnen met opruimen
Anderhalve maand na het overlijden van mijn moeder zijn we begonnen met de eerste spullen op te ruimen. Dit is nogal een klus, zeker als er sprake is van verzamelwoede. Met elkaar zijn we in twee vertrekken begonnen. Hebben we gelachen en gehuild en zijn we nog lang niet klaar. Daarin is het overigens geven en nemen, want iedereen verwerkt de dingen op zijn/haar manier. Ik heb inmiddels geleerd om soms ook even op mijn tong te bijten en niet om bepaalde dingen ruzie te gaan maken.
Toch gebeuren er dingen op zo een moment waarbij niet iedereen zich happy bij voelt. Wat mij hielp was even te slikken en tot 10 te tellen. ‘s avonds thuis gaf ik mezelf de ruimte om boos te zijn. Ik heb daarin aan mijn man een goede. Die heeft op dat gebied dan een wat nuchtere kijk. Maar het was ook fijn om even met buitenstaanders daarover te praten.
Rouwen met kinderen om je heen
Rouwen met kinderen om je heen is soms best lastig. Ik stel soms mijn eigen verdriet even uit om mijn kind even de ruimte te geven om verdrietig of boos te zijn. Mijn huisarts waar ik zo af en toe nog kom om het van me af te praten gaf aan dat het ook oké is om samen met je kind te huilen. Dat vind ik moeilijk.
Soms kan ik geraakt worden door een liedje, maar ook door simpele dingen. Het Sinterklaasweekend vond ik heel confronterend en heb ik in bed liggen huilen. Het gemis van kleine dingetjes, een appje met Sinterklaas, het vragen om de verlanglijstjes van de kinderen. Maar ook het niet meer terug kunnen lezen van haar berichtjes, want haar accounts zijn helaas al verwijderd van het web.
Maar doordat het gezinsleven ook gewoon doorgaat kom ik soms ook gewoon niet toe aan mijn eigen gevoel. Ga ik mee in het dagelijks leven. Soms moet ik er echt even bewust voor stil staan. Om mijn eigen gevoel weer te voelen.
Rouw bij de kinderen
De kinderen rouwen ook ieder op hun eigen manier. Waar de een er intens verdrietig en boos om kan zijn, kan de ander het verdriet niet begrijpen of wil er niet over praten. Ze krijgen van ons de ruimte. Onlangs trof ik zelfs een van de kinderen in bed aan met de foto van oma in de armen. Ik vond dat heel ontroerend om te zien.
Boos en verdrietig
Ik ben echt wel een tijdlang niet mezelf geweest. Had ik nergens zin in. Voelde het leven zwart en zwaar. Gelukkig merk ik dat het leven weer kleur krijgt. Verdriet heb ik met regelmaat. Ook heerst er soms boosheid. Boosheid omdat ze veel dingen alleen heeft moeten doen door alle maatregelen. Boos omdat ze dingen misschien niet altijd eerlijk heeft gedeeld. Boosheid dat de gesprekken nooit zijn opgenomen zodat we met elkaar wisten wat er besproken was. Verdrietig omdat ze soms best eenzaam geweest moet zijn.
Boos dat ik dit jaar mijn verjaardag niet heb gevierd. Daardoor liep ik mijn moeder mis toen ze een aardigheidje kwam brengen voor mijn verjaardag. Het besef dat je komende verjaardag al twee jaar geleden is dat ze erbij was met mijn verjaardag. Boos dat ik mijn verjaardag niet heb gevierd, zodat ik nog een laatste verjaardag had om terug aan te denken. We dingen niet bewust voor het laatst hebben gedaan.
Structuur aanbrengen
In het moment dat mijn leven minder kleur had raakte ik ook de structuur kwijt. Als ik structuur heb, heb ik ruimte in mijn hoofd. Ik liep over en vergat dingen. Deed alles in de automatische piloot. Het was voor mij heel fijn om weer rust en ruimte te krijgen en met plannen kreeg ik dat weer. Doordat er meer rust in mijn hoofd kwam door de structuur, kreeg ik voor mijn gevoel ook meer ruimte om goed voor mezelf te zorgen, maar ook om te rouwen. En echt rouwen kan je niet plannen, maar structuur geeft mij rust.
Ik word overvallen door het verdriet
Je kan niet in je agenda zetten, nu tijd voor een potje huilen. Verdriet komt en gaat en kan me echt overvallen. Tijdens het schoonmaken van de badkamer of na een droom. Onlangs droomde ik voor het eerst na het overlijden van mijn moeder over haar. Daarna werd ik heel raar en intens verdrietig wakker. Ik kon daarna ook moeilijk de slaap weer vatten.
Opzien tegen de feestdagen
Met de komst van de decembermaand komen ook de feestdagen, maar ook de verjaardag van mijn moeder en ook de eerste verjaardag van een van haar drie kleinkinderen zonder haar. Heel eerlijk zie ik er enorm tegen op. Heb ik helemaal geen zin om kerst te vieren. En dat merk ik aan hele kleine dingen bij mezelf. Het lukt me niet om consequent te blijven op het gebied van mijn blog. Waardoor ik het gevoel heb dat ik faal.
Maar ik heb ook geen behoefte aan mensen om me heen. Heb geen zin om kerstkaarten te sturen en mensen een vrolijk kerstfeest te vieren. Want zo voelt dat op dit moment niet voor mij. Ik wil in mijn eigen bubbeltje blijven met mijn gezin. Zo min mogelijk mensen om me heen. Wetend dat dit ook door mensen niet in dank afgenomen gaat worden. Eigenlijk wil ik gewoon even onzichtbaar zijn.
Geen tips geven
Rouwen als hoogsensitief persoon. Ik kan je echt geen tips geven, want dit moet ieder voor zich doen. Het enige wat ik kan doen is je een kijkje geven in mijn leven in deze periode. Hoe ik er mee om ben gegaan en wat mijn gedachtes zijn. Het enige wat ik je wel kan adviseren is om goed voor jezelf te zorgen, te praten met je partner, een goede vriend(in) of een professioneel iemand.
Deze blogs zijn geschreven uit eigen ervaring. Regelmatig raadpleeg ik bronnen om bepaalde dingen uit te leggen over hoogsensitiviteit. Deze bronnen worden dan bij de blog vermeld. Wil je tips gericht op jou of jouw gezin, raadpleeg dan een HSP coach.
Deze blogs zijn geschreven uit eigen ervaring. Regelmatig raadpleeg ik bronnen om bepaalde dingen uit te leggen over hoogsensitiviteit. Deze bronnen worden dan bij de blog vermeld. Wil je tips gericht op jou of jouw gezin, raadpleeg dan een HSP coach.
foto’s zijn van pixabay.
Niet schrikken! Deze blog bevat affiliate linkjes. Deze linkjes brengen je naar de webwinkel voor meer informatie over het product en de mogelijkheid het te kopen. Door hierop te klikken en het product te kopen steun je Inge Beleeft. Wil je er meer over weten, kijk dan op affiliate links.
Ook leuk om te lezen:
Lieve Inge, wat een mooie en kwetsbare blog. Zo dapper van je. Het is inderdaad zoals je zegt. Verdriet komt met golven, soms overvalt het je en soms gaat het weer even beter. Neem je tijd maar, want één van je ouders verliezen moet zo intens verdrietig zijn. Weet dat je steeds bij mij terecht kan voor een babbel. Veel moed, dikke knuffel
Dikke knuffel voor jou Inge! Tranen in mijn ogen van alle herkenning voor mij. Wat is het ontzettend heftig om een ouder te verliezen. Ik kan me zo goed voorstellen hoe jij je voelt. Dapper dat je dit allemaal zo mooi in een blog kan verwoorden. Sterkte lieve Inge.